پلتفرم Platform چیست و چه کارایی دارد؟
اگر از یک برنامه نویس یا توسعه دهنده نرم‌افزار بپرسید «پلتفرم Platform چیست؟» به بستر نرم‌افزاری یا سخت‌افزاری اشاره می‌کند که به‌عنوان زیرساخت اجرا یا توسعه در یک سامانه استفاده می‌شود. بر اساس همین تعریف می‌توان گفت که ویندوز یا لینوکس هر کدام یک پلتفرم هستند. اما اگر از یک تحلیلگر یا توسعه‌‌گر کسب و کار همین سوال را بپرسید می‌گوید هر بستری که بتواند تعامل دوسویه‌ای را مدیریت کند به نوعی پلتفرم محسوب می‌شود، بر همین اساس فیسبوک، آمازون یا تلگرام هم صرف‌نظر از تفاوتهای فنی و اجرایی، نوعی پلتفرم محسوب می‌شوند. لغت پلتفرم Platform در فارسی به «سکو، بستر و بنیاد» ترجمه شده که متاسفانه هیچکدام ترجمه دقیق و گویایی نیست، از همین رو ما نوشتار فارسی خود کلمه را استفاده می‌کنیم.
استفاده از پلتفرم مختص حوزه‌های فناوری یا کسب و کارهای اینترنتی نیست. یکی از مهمترین کاربردهای پلتفرم در طراحی صنعتی مانند طراحی خودرو، لوازم الکترونیک، خانگی و غیره است. این تعریف از پلتفرم بسیار مورد علاقه جامعه صنعتی است: «چارچوبی از فناوری که به فناوری‌های مشابه یا هم‌رده خود اجازه ارتباط، اجرا و توسعه را می‌هد». صنعت، تجارت و فناوری هرکدام تعاریف کلیِ شبیه هم، و جزئی خاص خود را از پلتفرم دارند. از جمله مثال‌های عملی و آشنا از کاربرد پلتفرم‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد: خودرود سمند بر اساس پلتفرم پژو 405 طرحی و توسعه یافته است اما با پژوه تفاوتهای زیادی دارد. پیام‌رسانهایی مانند «سروش» و «گپ» بر اساس پلتفرم تلگرام توسعه یافته‌اند. پلتفرم در مدل تجاری بر خلاف فناوری مفاهیم و اهداف کلی‌تری را دنبال می‌کند. شاید بتوان «اسنپ» و «دیجیکالا» را مدل‌های ایرانی از پلتفرمهای تجاری «اوبر» و «آمازون» به حساب آورد.
پلتفرم فراتر از یک بستر فناورانه و صرف‌نظر از این که در کجا و به چه صورت عنوان شود، مفهومی است در برگیرنده نوعی ارتباط دو سویه یا چندسویه با هدف مشخص. بر همین اساس شکبه‌های اجتماعی و سامانه‌های ارتباط تجاری آموزشیِ آنلاین نیز نوع کلی‌تری از پلتفرم محسوب می‌شوند و زیرساخت‌های فنی مثل ویندوز یا اندروید نوع جزئی یا متفاوتی از این مفهوم. خود پلتفرم‌ها می‌توانند با ارتباط و ترکیب با یکدیگر ، پلترفرمهایی با معماری بزرگتر و پیچیده‌تر ایجاد کنند..
وقتی از پلتفرم در بسترهای فناوری صحبت می‌کنیم عمدتا انتظاراتی مانند ثبات اجرایی، ارتباط استاندارد و قابلیت توسعه مدنظر است اما وقتی پلتفرم‌ها را با مفاهیم تجاری و کسب و کار بررسی می‌کنیم، مشخصا هدف آن ارزش آفرینی مالی است. پلتفرمهای اجتماعی مانند فیسبوک، تلگرام و.. اگرچه معماری فناورانه‌ای دارند به لحاظ تأثیر اجتماعی و رسانه‌ای هم مورد توجه هستند، چرا که آنها از ابهت و اثرگذاری پلتفرمهای قدرتمند و بدون رقیب سنتی مانند رادیو، روزنامه و تلوزیون به شدت کاسته‌اند. ترکیبی پیچیده از فناوری، ارزش اقتصادی و تأثیر اجتماعی. به همین دلیل می‌توان اینطور نتیجه گرفت که پلترفرم‌ها علاوه بر تأثیر فناورانه، مالی و اجتماعی بر شبکه تحت نفوذ، بر ماهیت خود و ساختارها قبل از خود نیز تأثیرگذارند.
پلتفرم در کسب و کارهای اینترنتی به چه معنی است؟
پلتفرم تنها یک فناوری، مدل، الگو یا روشی برای راه‌اندازی و توسعه کسب و کار نیست. مفهومی وسیع، کلی و پیچیده است که می‌تواند در برگیرنده همه موارد ذکر شده و بیشتر از آن باشد. تسهیل ارتباط میان دو یا چند گروه مختلف و خلق ارزشی مالی از این ارتباط شناخته‌شده ترین مفهوم از پلتفرم در کسب و کارهای اینترنتی است. گسترش و شناخت عمومی پتلفرم‌ها به صنعت خودروسازی برمی‌گردد، فناوری اطلاعات و به دنبال آن کسب و کارهای اینترنتی مهمترین حوزه‌هایی هستند که مفهوم پلتفرم در آنها به‌سرعت بسط پیدا کرد اما به استناد این پیشینه نمی‌توان همه شرکت‌های خودروسازی، فناوری و کسب و کارهای مبتنی بر آن را پلتفرم قلمداد کرد.
امروزه در پلتفرمهای آنلاین، نوع و چگونگی تکنولوژی در اولویت توجه قرار ندارد، مشتریان و سرمایه‌گذاران برایشان خیلی مهم نیست که مثلا دیجیکالا از چه تکنولوژی برای توسعه یا برنامه‌نویسی استفاده کرده یا سرورهای آن چگونه مدیریت می‌شود، آنچه در پلتفرمهای تجاری اهمیت دارد نحوه شکبه‌سازی و برداشت مالی از ارتباط شده است. در مقابل پلتفرمهای تجاری کسب و کارهای خطی وجود دارد. مثلا دیجیکالا تا زمانی که صرفا محصول می‌فروخت یک کسب و کار اینترنتی خطی محسوب می‌شد، چرا که صرفا کالایی را از تولید کننده به دست مصرف کنند می‌رساند، اما از وقتی که فروشندگان مستقیما می‌توانند به عنوان شریک تجاری کالاهای خودشان را در دیجیکالا بفروشند و در ازاء آن درصد کمی به عنوان کارمزد به دیجیکالا پرداخت کنند، این سامانه یک پلتفرم تجاری از نوع خرده‌فروشی آنلاین به حساب می‌آید.
